Direnç Hesaplama

direncnet1 hafta önce

0 28 3 dakika okuma süresi

Direnç hesaplama, özellikle devre tasarımı yaparken yapılması gereken önemli bir işlemdir. Devre tasarımının yanı sıra bir arızalı devre elemanını değiştirirken direncin değerini okuyabilmek ve bu okunan değere göre değişikliği sağlamak çok önemlidir. Direnç hesaplama işlemi, hem doğru bileşenin kullanılmasını sağlar hem de devrenin güvenli çalışmasını garanti eder.

Dirençlerin hesaplanmasında birkaç farklı yöntem vardır. Bunlardan en yaygın olanı renk kodlarıyla yapılan hesaplamadır. Doğrudan ölçü aletleri cihazlarıyla yapılan ölçüm ile SMD dirençlerde kullanılan sayı kodları üzerinden okuma ile bu işlemler yapılabilmektedir. Direnç değeri, bileşenin üzerinde bulunan renk halkaları veya sayı dizileri aracılığıyla belirlenebilir. Bunun yanı sıra multimetre gibi ölçüm cihazları da doğrudan direnç ölçümünü mümkün kılar. Hesaplama işlemleri, dirençlerin doğru bir şekilde tanımlanmasını ve uygulanmasını sağlar.

Bu yazı içeriğinde direnç çeşitleri, direnç renkleri, çeşitlerine göre direnç hesaplamalar hakkında bilgiler vereceğiz.

Direnç Değeri Hesaplama

Direnç değeri hesaplama, çoğunlukla renk kodları ile yapılmaktadır. Direnç üzerindeki 4 ya da 5 renk bandı, belirli bir kurala göre okunarak direnç değeri hesaplanır. Bu hesaplamada ilk iki ya da üç renk basamak değerini, bir sonraki renk çarpanı ve son renk ise toleransı belirtir. Bu yöntemi öğrenmek, özellikle amatör elektronikçiler için oldukça faydalıdır.

Direnç değeri nasıl hesaplanır sorusunun cevaplarını birkaç farklı şekilde verebiliriz. Direnç değeri hesaplamak için öncelikle üzerindeki renk bantlarının sırasını doğru okumak gerekir.

Renk sıralaması şu şekildedir,

Siyah: 0
Kahverengi: 1
Kırmızı: 2
Turuncu: 3
Sarı: 4
Yeşil: 5
Mavi: 6
Mor: 7
Gri: 8
Beyaz: 9

Örneğin; kahverengi, siyah, kırmızı ve altın renkli bir direnç, 1-0-00 yani 1000 ohm ve %5 tolerans anlamına gelir. Eğer elinizdeki direnç bir SMD ise, üzerindeki sayısal kodlar çözülerek değer belirlenir. Daha kesin sonuçlar için multimetre ile ölçüm yapılabilir.

Bu renk sıralamasının ezberde tutulmasını kolaylaştıran bir cümle vardır:

Sokakta Sayamam Gibi.

Bu cümledeki tüm sessiz harfler direnç hesaplamada kullanılan renkleri temsil eder. Tabi, 2 adet S ve 2 adet K harfi olduğu için ilk S harfinin siyah, ilk K harfinin de kahverengi olduğunu akılda tutmak gerekir.

SMD dirençlerin üzerinde bulunduğu kodların açıklamaları da şu şekilde örneklendirilebilir,

3 Haneli SMD Direnç Kodları İçin Formül

Formül: AB × 10^C

“102” → 10 × 10² = 1000 ohm = 1kΩ

“473” → 47 × 10³ = 47000 ohm = 47kΩ

Örnek:

Kod: 104

Hesaplama: 10 × 10⁴ = 100,000 ohm = 100kΩ

4 Haneli SMD Direnç Kodları İçin Formül

4 haneli kodlar genellikle daha hassas dirençler için kullanılır. Mantık aynıdır, sadece ilk 3 rakam basamak değeridir, 4. rakam çarpanı gösterir.

Formül: ABC × 10^D

“1001” → 100 × 10¹ = 1000 ohm = 1kΩ
“4702” → 470 × 10² = 47000 ohm = 47kΩ
“6800” → 680 × 10⁰ = 680 ohm

Örnek:
Kod: 1203
Hesaplama: 120 × 10³ = 120,000 ohm = 120kΩ

Direnç hesaplama formülü hakkında genel bilgiler bu şekildedir. Direnç hesaplamasında kullanılan temel formül Ohm Kanunu’dur.

R = V / I Şeklinde belirtilir.

Burada R=Direnç (ohm), V=Gerilim (volt) ve I=Akım (amper) değerleridir. Bu formül, özellikle bilinmeyen direnç değerlerini hesaplamada oldukça etkilidir. Direnç değeri doğrudan bilinmediğinde, devredeki gerilim ve akım değerleri ölçülerek bu formül üzerinden kolaylıkla direnç bulunabilir.

Direnç Renkleri

Yukarıda belirtilen renk kodlarının birer karşılığı vardır. Bu karşılıklar direnç değeri hesaplamada önemli bir rol oynar. Örnek vermek gerekirse yeşil-mavi-kahverengi-altın renklerinde bir direnç, 56 x 10 = 560 ohm ve %5 tolerans anlamına gelir. Renk halkalarını okurken dikkatli olmak gerekir, çünkü yön ters okunursa yanlış değer elde edilir. 5 veya 6 bantlı dirençlerde ise ilk 3 bant basamak, 4. bant çarpan, 5. bant tolerans ve varsa 6. bant sıcaklık katsayısını gösterir.

Çeşitlerine Göre Direnç Hesaplama

Direnç hesaplama yöntemi, direncin tipine göre değişiklik gösterebilir. Karbon film, metal film, tel sarımlı veya SMD dirençler gibi çeşitli direnç türleri, farklı okuma ve ölçüm teknikleri gerektirir. Bu nedenle, kullanılacak olan direncin tipine uygun hesaplama yöntemi seçilmelidir.

SMD Direnç hesaplama hakkında yukarı bir bilgi verilmişti. Bu bilgiler üzerinden düşünürsek SMD (yüzey montajlı) dirençler, genellikle küçük boyutlu oldukları için üzerlerinde renk kodu yerine sayı kodları bulunur. Bu kodlar, direncin değerini gösterir. Örneğin, “103” kodlu bir SMD direnç, 10 x 10^3 = 10.000 ohm yani 10k ohm anlamına gelir. Eğer direnç üzerinde “R” harfi varsa, bu ondalık basamağı belirtir. Örneğin “4R7”, 4.7 ohm değerindedir. Bu kodları doğru bir şekilde yorumlamak, SMD direnç ölçümü için oldukça önemlidir.

Multimetre ile direnç ölçümünde ise yapılması gereken cihazın “Ω” konumuna getirilmesidir. Daha sonra problar, ölçülmek istenen direncin uçlarına temas ettirilir.

Ekranda ya da kadranda çıkan değer, direncin ohm cinsinden değeridir. Bu yöntem, bilinmeyen dirençlerin hızlıca tanımlanmasında oldukça etkilidir. Aynı zamanda analog multimetre ile direnç ölçümü de bu yöntem ile yapılabilir ancak analog multimetrelerde dikkat edilmesi gereken birkaç önemli nokta vardır. Ölçümden önce cihazın kısa devre kalibrasyonu yapılmalıdır. Bunun için problar birbirine değdirilir ve ibre sıfır ohm konumuna getirilir. Daha sonra direnç ölçülür ve ibrenin konumuna göre değer okunur. Bu yöntem, özellikle eski model cihazlarda hâlâ yaygın olarak kullanılmaktadır. Tam değeri okumak için ibrenin hareketsiz olduğundan da emin olmak doğru değeri görebilmek için önemlidir.

Faydalı Linkler